Seçimler bitti, kamuda tasarruf dönemi başladı, gıda enflasyonu dinmek bilmiyor. Tüm bu ahval içerisinde 2024 yaş çay taban fiyatını 16,50-17,30 TL aralığında öngörsem de Rize’de dolaşan rakam 18 TL’nin üzeri. Fiyat, bugün Tarım ve Orman Bakanlığı’nda yapılacak toplantı sonrası netleşecek. Rize Ziraat Odası’na göre 1 kilogram çayın maliyeti 16,99 TL, “altı külliyen zarar.”

Çaylığa değil yazlığa

Dünya çay üretim alanı son 5 yılda yüzde 10’dan fazla arttı. İklim şoklarının olumsuz hallerine takılan çay rekoltemiz, 1 milyon 480 tonlardan 1 milyon 354 bin tona düşerken verim de 1895 kilodan 1600 kilolara geriledi. Çay üreticilerinin yüzde 74’ü 5 dekar ve altı alanda üretim yapıyor, çoğunun başka işi var. Eskiden 4. Sürüm bile vardı şimdi dördüncü "iklime kurban.”

204 bin üretici 3 sürümde toplam kişi başı ortalama 6,6 ton çay üretiyor. 17 TL’den bile hesaplasak üretici başına gelir ortalaması aylık 10 bin TL. “Kıymetli çiftçi, bozdur bozdur harca, sakın şehre göç etme, buralar daha kötü.” 1583 kilo ile verimde lider olsak da çayımız para etmiyor. Japon çayının fiyatı 15 bin dolar, Rusya’nınki 72 bin doların üzerinde, dudak uçuklatıyor. Bizimki ligin sonlarında, ortalama 437 dolar düzeyinde.

19 Ziraat Odası birlikte; “yaş çay alım fiyatının 25 lira olması gerektiğini” açıkladı. Rize Ziraat Odası Başkanı Bünyamin Arslan; çay fiyatını 23 Nisan Çocuk Bayramında açıklama nedenlerini; “üreticilerin doğduğu yerde doyması, gençlerin göç etmemesi” olarak açıkladı. Havaların erken ısınmasıyla ilk çay hasadı muhtemelen bu yıl bir hafta erken başlayacak, rekolte tahmini oldukça düşük. 1 Mayıs bayram olmasaydı bugün özel fabrikalar alıma başlayacaktı. ÇAYKUR 2 Mayıs’ta çay alımını başlatacak.

Çayda sancılı bir yıl

 İklim değişikliği kaynaklı tüm vadilerde çay aynı anda büyüyünce fabrikalarda yığılma olabilir, kota gündeme gelebilir. Özel fabrikaların operasyon maliyetleri yüksek olduğundan düşük fiyattan vadeli alım yapmak isteyecekler. Hem üretici hem de fabrikalar için sancılı bir yıl yolda.

Acil çay arazisi aranıyor

 Geçler çay toplamaktansa çay fabrikalarında mevsimlik işçi olmak istiyor. Yıl boyu tanıdık mesaisi. Çay işçisinin yevmiyesi minimum 1250 TL, on güne asgari ücret. Dağ köylerinde araziler küçücük, gurbete muasır medeniyet için gidenlerin çay bahçeleri önce ormanın, sonra devletin oldu. Pencereden elini sallasan orman arazisine değiyor.

“Ekilmedik bir karış toprak kalmasın, siz üretin yeter ki” diyenlerin geçimlik bile olmayan çay üretimi ile ilgili stratejisi ne acaba. Gençler köyde kalmak istese/EYT’liler köye dönmek istese de ortada arazi yok. “Hadi buyur buradan yak.” Kırsal kalkınmanın yıldızı gençler Karadeniz’de kalkınabilecek arazi bulamıyorlar. Dağ köylerinde hayat “dar bahçede kısa paslaşmalar.” Kıyılarda geniş arazilerde uzun yıllar çay tarımı yaparak zenginleşenler de çaylık yerine yazlığa gidiyor, yarıcı bulamıyor. Ayıkla pirincin taşını.

Yapay zekâ bal üretti

Meli Bio yapay zekâyla arıların ürettiği ürünlerden daha yüksek işlevli bal üretti. Vegan bal ürünlerinin tadı, dokusu, besin performansı orijinaliyle eşdeğer. Amaç gezegenin ücretsiz işçileri arılar üzerindeki stresi azaltmak, biyoçeşitlilikte iyileşme. Küresel fonksiyonel pazarı 100 milyar doları aştı, en popüler hammadde arı proteinleri.

Pastörize sütte kuş gribi

ABD Gıda ve İlaç İdaresi FDA, pastörize sütte kuş gribi kalıntıları tespit etti. ABD’nin en büyük tarım kooperatifi CHS, çiftçilerin küresel rekabet gücünü artırmak için Cargill’den 10 tahıl tesisi satın aldı.

Rus kerestesine yaptırım

 Tara Ganesh’e göre Biden hükümeti, ABD’nin Rusya’dan yaptığı 2 milyar dolarlık kereste ihracatına yaptırım uygulamalı. Kereste, Rusya’nın petrol ve gazdan sonraki en büyük endüstrisi, oligarkların elinde savaş finansmanına dönüşüyor. Alman gümrüğü Rusya’dan ABD’ye giden kereste yüklü gemiye el koydu. Ukrayna; “Rus kerestesine yaptırım” istiyor. Rusya hala dünyaya, Çin, Kazakistan gibi aracılar vasıtasıyla kontrplak satıyor. Fao’ya göre Rusya, dünya ormanlarının yüzde 22’sine sahip, kuzey yarımküredeki karbonun yarısını tutuyor, gezegenin sigortası. Velhasıl; yediklerimiz/içtiklerimiz/giydiklerimiz/meylettiklerimiz ve hatta hayallerimiz topyekûn zarar ziyan.