Karbon ayak izi insan türünün gelece?ini riske atsa da ekonomisi pek ?ahane.

“Alacaks?n vereceksin ekonomiye can vereceksin” slogan?n?n üzerinden çok geçmeden karbon borsalar?nda gong sesi duyuldu. Biz tarla günü etkinliklerinde hangi bölgenin folklorik ö?elerini sunsak diye dü?ünürken gelecekçi zihinler karbon tar?m?n?n etinden sütünden nemalanmaya ba?lad? bile.

Mant?k çok basit; kom?u fabrikan?n 100 birim karbon sal?n?m hakk? var y?lsonu elinde 30 birim hakk? kalm??, benim sahip oldu?um 500 birim hakk?m dolmu?. Ondan hak sat?n al?yorum. Çocukken oynad???m?z ebeleme oyunundaki gibi “can?m sende” felsefesi. Fazladan sahip oldu?um sera gaz? sal?n?m hakk?m? devrediyorum, hem de paras? kar??l???. Yaprak k?p?rdamayan ekonomiye can verecek gibi. Gaz kaç?rmaca, eldeki gazlar? da??tal?m. Gün sonunda elden ele dola?an gaz hop tekrar gezegene. Amaç sera gaz? emisyonlar?n? azaltmak faydal? olur mu zaman gösterecek.

Karbon çiftçili?i meselesi yeni olmasa da dünya devletleri konuya daha ciddi yakla?maya ba?lad?. Ben de her yeni icad? yazd???m gibi meseleyi de evirip çevirip komplonun arka bahçesi k?vam?na getirip detaylar? yazd?m.

KARBONUN SA?I SOLU BELL? DE??L

Karbon son y?llarda çok dengesiz. Karbon emisyonu, atmosfere yay?lan karbondioksit gaz?n?n miktar?na verilen isim. Normalde karbon her yerde havada, suda, topra??n içinde, yediklerimizde canl?l???n kayna?? karbon. ?nsanlar?n, hayvanlar?n solunumunda, bitkilerin fotosentezinde, topra?a kar??an bitki ve hayvansal at?klarda. Tüm bunlar do?al karbon düzenini olu?turuyor, do?adaki do?al dengeyi koruyor. Do?al denge insano?lunun i?tahs?zl??? sonucu bozuluyor. Tutulabilecekten daha fazla karbon sal?n?m? gerçekle?tiriliyor. Bu da ?s?nmaya sebep oluyor. Gezegenin her taraf? gaz kaç?r?yor bir taraf? kapat?yorsun ba?ka bir yerde s?z?nt? ba?l?yor.

Karbon sorununun nedenleri herkes taraf?ndan biliniyor; fazla nüfus, ye?il alanlar?n azalmas?, sanayile?me ve kontrolsüz sera gazlar?ndaki kontrolsüz art??.

AVRUPA B?RL??? KARBON Ç?FTL?KLER?N? DESTEKL?YOR

Avrupa Birli?i karbon çiftliklerinin kurulabilmesi için finansal kaynak yarat?yor. Bu sayede sera gaz? karbonu depolamay?, biyoçe?itlili?i art?rmay? hedefliyor. Avrupa Birli?i, Ye?il Mutabakat, yerel üretimin desteklenmesi stratejilerinden sonra ?imdi de karbon tar?m? için kollar? s?vad?. Karbon kredisi, karbon kooperatifleri yeniça??n karbon ekonomisinin bir parças?. Avustralya gibi geli?mi? ülkelerde “karbon tar?m giri?imleri” kurulup karbon dengelenmeye, azalt?lmaya ve karbon azalt?m? için finansal kaynak yarat?lmaya çal???l?yor.

Canl?l???n temeli karbon, DNA’m?za kadar her ?eyin temeli olan karbonu; ?ngiliz Kimyager Nevil Sidwick, “?imdiye kadar karbonun yar?m milyonun üzerinde bile?i?i ayr?lm?? ve tan?mlanm??t?r. Ama bu bile karbonun faydalar? hakk?nda çok az ipucu verir” ?eklinde anlatm??t?r. Bilim insanlar?na göre “karbon olmasayd? dünyada ya?am olmazd?”.

YA?AMIN KAYNA?I KARBON

Besinlerin temeli de karbon; bitkiler fotosentez yoluyla karbondioksit al?p besinlerini üretirken insanlara da nefes üretiyorlar. Ya?am?n kayna?? karbon döngüsü, milyonlarca y?ld?r bu döngüsel düzen çe?itli payda?larla devri – daim ediyor. Bu düzen gezegene giren ?s?n?n d??ar? ç?kan ?s?dan daha az olmas?n? sa?l?yor. Karbon bile?i?i olan karbondioksit dünyan?n çevresinin koruyucusu, kalkan?. ??te buna sera etkisi deniliyor. Nas?l ki seralar uygun ortamda içerisinde yeti?en ürünleri korur karbondioksitte dünyay? koruyor. Dünyadaki karbondioksit art?nca, küresel ?s?nma ortaya ç?kt?. Karbondioksit oran? azal?rsa bu seferde buzul ça?? geri döner.

Karbon çiftlikleri gezegendeki fazla karbonu tutmak ve inorganik karbona dönü?türme esas?yla çal???yor. Esasen yeni bir bilgi olmamakla beraber iklim krizi ile birlikte ba?vurulan çözümlerden biri haline geldi. Bölgelerin iklim özelliklerine göre planlanm?? karbon çiftlikleri Türk tar?m?n oldu?u kadar insan türünün gelece?i için de oldukça önemli.

AL? BABANIN KARBON Ç?FTL???

Karbon borsas?, karbon bankac?l???, karbon takaslar? New York borsas?na can katacak gibi. Metaverse’yi daha yeni sindirmi?ken Ali Baban?n karbon çiftlikleri metaverse’nin parlayan y?ld?z? m? olacak. Karbon çiftlikleri blockchain sistemi ile izlenebilirli?ini sa?l?yor. Gerçek hayattaki karbon çiftlikleri simule edilip metaverse evreninin Cennet vatanlar?na da mutluluk vadediyor. Gerçek karbon çiftli?ini kurmadan metaverse evreninde kurulu çiftliklerde tüm süreçler, yöntemler, uygulamalar test edilebiliyor. Hükümetlerin e?itim sistemine Kore’de girdi. Geçti?imiz günlerde Kore hükümeti yeni tar?m anlay??? ve uygulamalar?n? Z ku?a??na anlatmak üzere bir oyunu piyasaya sürdü. Tigem ile Anadolu’yu ye?ertmek vizyonunun 100 y?l sonraki versiyonunun ad? “Ali Baban?n Karbon Çiftli?i” olabilir mi ne dersiniz.

KARBON GÖÇLER?

?klim kaynakl? göçlerin üzerinden 100 y?l geçmeden k?tl?k kaynakl? göçler a?z?m?z?n tad?n? kaç?rd?. ?klim krizi ortal??? kas?p kavuruyor. ?klim krizinin içerisindeki ?eytani s?rlar birçok bölgede tar?m?n yap?lamayaca??n? gösteriyor. Birçok ba?kent suya gömülecek. Tam bu noktada göçler yeniden ba?l?yor. Yeni göçün ad? “karbon göçleri”. Yoksul ülkelerin yüksek karbon ayak izi sahibi gençleri yola ç?kt? bile. Yüksek karbon dezavantajl? bireylerin, yoksullar?n gelece?ini çal?yor, onlar?n i?e girmesini, mutlu bir gelece?e sahip olmalar?n? engelliyor. Onun için akl? ba??nda zihinler karbon ayak izini azaltm?? ülkelerin yolunu tutuyor. Sadece insanlar m? karbon ayak izi yüksek üretimli sanayi de göç yolunda. Zenginlerin fabrikalar? miski amber gaz, bal dök yala. Geli?mekte ülkelerin sanayisi sera gaz? sal?n?m? koyver gitsin, zira zenginler çok zengin bir ç?rp?da vazgeçiyor sera gaz? sal?n?m?nda biz yoksul ülkelerde mümkün mü? Daha yolun ba??nday?z. Binecek araba, satacak sanayi ürünü üretmemiz laz?m. Karbon sorunu yukar? tükürsen b?y?k, a?a?? tükürsen sakal ç?kmaz?nda.

KARBON HAR?TASI

Ülkeler co?rafi, fiziksel haritalar?n?n yan?na ?imdi de karbon haritalar?n? ekliyor. Yeni karbon haritalar?na göre krediler, ya?am e?riler, kira düzeyi, okul kalitesi gibi pek çok sosyal konu belirlenecek. Karbon ayak izi yüksek alanlarda kötü okullar hizmet verecek. Yeniça??n gettolar? karbon ayak izi yüksek yerler, oralar f?rsat e?itsizlikleriyle dolu. Karbon ayak izine göre muamele hukuk sistemine girdi girecek. Karbon ölçer cihazlar?n vücut alt?na yerle?tirildi?i günler yak?nda. Sinyal verdi?inde hassas bölgelere eri?im k?s?tlanacak. Karbon ayak izini dü?ürmek yeni ekonominin parças?. Elektrikli araca binmek, karbon ayak izi dü?ük tekstil kullanmak soyluluk göstergesi.

KARBON AYAK ?Z? ET?KETLER?

Market raflar?ndaki her ürüne karbon ayak izi bilgileri ibaresi konulmaya haz?rlan?yor. O ürünün ya?am yolculu?unda do?aya ne kadar zarar verdi. Kaç a?aç kesildi, kaç ton su kullan?ld?, ne kadar sera gaz? emisyonu yaratt? hepsi bu etikette yer alacak. Ayn? etikette bu ürünü yemek istiyorsan 3 gün i?e yürüyerek git, du? almay? ertele, daha az meyve suyu tüket gibi e?lenceli öneriler de yer alacak.

KARBON SANA BOYNUM KILDAN ?NCE

Sadece i?letme sahipleri de?il gezegende soluyan herkes sera gaz? emisyonlar?n?n azalt?lmas? konusunda sorumluluk almal?. R?zas?yla olmasa bile yasal düzenlemelerle herkesin sürece katk? sunmas? sa?lanmal?. Nas?l ki insan öldürmenin bir cezas? var a?aç kesmenin, karbon ayak izi yüksek telefon kullanman?n, bilgisayarda fazla çal??man?n, fazla çöp üretmenin de bir bedeli olacak. Ald???m?z her nefes, att???m?z her ad?m “karbon nüfus cüzdan?na” günlük i?lenecek. Y?lsonu karbon karneniz al?nd???nda cezalar, önleyici destekler uygulamaya konulacak. Yerel üretimi desteklemek istemiyorum, ithal muz yiyece?im demek lojistik kaynakl? karbon vergisini ödemeye raz? olmak demek. Tüm bunlar komplonun bir parças? gibi gözükse de çok yak?nda, sera gaz? emisyonlar?n? dü?ürme plan?n?n bir parças?. Balkonda domates üretiyorum romantizminin içme suyuna olumsuz etkisi ku?kusuz karbon politikalar?n?n konusuna girecek. Peyzaj, evde bitki besleme, hobi bahçelerinde çiftçilik oynama gibi ortak kaynak kullan?m? gerektiren durumlar da politikalar gere?i mercek alt?na al?nacak. Param var onlarca dönüm araziyi çim yapar, sabahtan ak?ama bahçe sular?m devri kapan?yor gibi.

KOMPLONUN ARKA BAHÇES? KARBON

Karbon ayak izi 86 bin 400 saniye olan bir gün boyunca tik tak i?liyor. Kamu hizmetlerinin karbon ayak izine oran? %12, do?algaz petrol ve kömürün %15, elektrik %12, Tatil uçu?lar? %6, tatilin kendisi %14, özel araç %10, yiyecek içecek %5 oran?nda etki ediyor. Gün boyu verilecek do?ru kararlarla bu oran yar?dan fazla dü?ürülebiliyor. Karbon ayak izine bakarak insanlar? tan?mlayabilece?iz. Çe?itli sosyal kulüplere üye olmak, restorana kabul edilmek, karbon ayak izimize ba?l? olacak.

KARBON AYAK ?Z?N? AZALTMAK MÜMKÜN MÜ?

S?k s?k uçakla tatile gitmek, ?s?nmak için do?algaz? sonuna kadar açmak, evine güne? enerji sistemi takt?rmamak bunlar ceza hanesine yaz?l?rken; çocu?unu güne? enerji sistemi olan okula göndermek, i?e toplu ta??mla gitmek, yerel ürünleri tercih etmek, “getir götürden” sipari? verece?ine yürüyerek mahalle bakkal?ndan al??veri? yapmak i?te bunlar alk??lanas? hareketler.

Ezcümle; insan türü iklim krizini tam anlad?m derken, karbonun ba??na böyle çoraplar örebilece?inin fark?nda m?yd? dersiniz. Gelece?in akl? kar???k; insan türünü korkutmak için her f?rsat? kullan?yor.

“Korku ak?l katilidir” diyen Dune hakl? m?yd? acaba. ?nsanl?k ?imdi de karbon korkusuna el pençe.